کتاب «رسانه‌ها چگونه درباره جهان به ما می‌اندیشانند»؛ شکستن قاب‌های ذهنی رسانه‌ای

رسانه به‌مثابه معمار ذهن عمومی

دیویدز با تکیه بر نظریه‌هایی چون قاب‌بندی (Framing)، برجسته‌سازی (Agenda-setting) و ساخت اجتماعی واقعیت، استدلال می‌کند که رسانه‌ها فقط «آنچه هست» را نمی‌گویند، بلکه «چگونه دیدن آن» را نیز به ما می‌آموزند. از منظر او، رسانه نه آینه، که منشور است؛ تصویری انکسارشده از جهان.

در فصل نخست کتاب آمده است:

«رسانه‌ها به‌جای بازتاب واقعیت، در ساخت واقعیت سهیم‌اند. آن‌ها تصمیم می‌گیرند چه چیز دیده شود، چگونه دیده شود، و چه چیزی نادیده بماند.»

ساختار کتاب: نظریه، نمونه، تحلیل

کتاب در هفت فصل تنظیم شده و هر فصل به یک سطح از مداخله رسانه در فرایند ادراک عمومی می‌پردازد. از نقش خبرگزاری‌ها در بحران‌های بین‌المللی گرفته تا نحوه بازنمایی مسائل اجتماعی مانند فقر، مهاجرت یا اقلیت‌ها در تلویزیون و فضای مجازی.

فصل «اخبار به‌مثابه آیین روزمره» نشان می‌دهد که خبرها بیشتر از آنکه اطلاعات باشند، الگوهای فرهنگی بازتولیدشده هستند؛ آیین‌هایی که مخاطب را در ساختارهای فکری تثبیت می‌کنند.

کاربرد در فضای رسانه‌ای ایران

در تحلیل محتوای رسانه‌های فارسی‌زبان، بسیاری از مفاهیم کتاب به‌شدت قابل تطبیق‌اند. برای نمونه، شیوه بازنمایی «اعتراض»، «زن»، یا «غرب» در رسانه‌های رسمی ایران، یا حتی در رسانه‌های فارسی‌زبان خارج از کشور، همگی ذیل نظریه‌های قاب‌بندی و برجسته‌سازی قابل تحلیل‌اند.

برخی از نمونه‌های ایرانی که می‌توان با مفاهیم کتاب تحلیل کرد:

• پوشش رسانه‌ای اعتراضات دی‌ماه یا خیزش زن‌زندگی‌آزادی

• تفاوت پوشش خبری درباره تحریم‌ها در رسانه‌های داخلی و خارجی

• نحوه روایت از مهاجرت نخبگان، یا بازگشت مغزها

اهمیت کتاب برای روابط عمومی و سواد رسانه‌ای

برای فعالان روابط عمومی، این کتاب هشداری جدی است: هر پیام رسانه‌ای، فقط پیام نیست، بلکه «قاب» است. شناخت قدرت معنایی رسانه، به آن‌ها امکان می‌دهد تا پیام‌های خود را هدفمندتر، اخلاقی‌تر و با آگاهی از اثرات بلندمدت طراحی کنند.

برای سیاست‌گذاران فرهنگی، محققان ارتباطات و اساتید رسانه، این کتاب یک منبع درسی بسیار ارزشمند است که می‌تواند مبنای تحلیل انتقادی رسانه در جامعه امروز قرار گیرد.

جمع‌بندی: از مخاطب منفعل به مخاطب تحلیل‌گر

کتاب «رسانه‌ها چگونه درباره جهان به ما می‌اندیشانند» دعوتی است به بازاندیشی در مصرف رسانه‌ای. مخاطب نباید فقط گیرنده باشد؛ او باید مجهز به چشم تحلیل‌گر شود. این کتاب، نه‌فقط یک خواندنی، بلکه یک ابزار نظری برای دیدن دوباره رسانه است.