کودک نباید قربانی خاموش اخبار بحران باشد

اخبار بحران / میلاد زارعی پژوهشگر حوزه ارتباطات و رسانه در گفتگو با خبرنگار مهر، گفت: در روزهایی که اخبار جنگ، بحران‌های انسانی و تصاویر خشونت‌آمیز به‌سرعت در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های رسمی منتشر می‌شود، ذهن کودکانی که هنوز درک روشنی از مفاهیم پیچیده جنگ و سیاست ندارند، به‌طور مستقیم در معرض آسیب‌های روانی قرار می‌گیرد. در چنین فضایی، نقش والدین در مدیریت رسانه‌ای محیط خانه و گفت‌وگوی هدفمند با فرزندان بیش از هر زمان دیگری اهمیت دارد.

وی با اشاره به اهمیت درک تأثیر رسانه بر کودکان افزود: کودکان بیش از آنچه تصور می‌کنیم تحت تأثیر اخبار قرار می‌گیرند؛ حتی اگر مستقیماً خبر نبینند، از تلویزیون خانه، مکالمات بزرگ‌ترها، پیام‌های فضای مجازی و حتی بازی‌های ویدئویی، تکه‌تکه اطلاعاتی درباره جنگ دریافت می‌کنند. اما چون این اطلاعات را بدون تحلیل و درک منطقی دریافت می‌کنند، می‌تواند منجر به اضطراب، بدفهمی و احساس ناامنی شود.

پژوهشگر حوزه ارتباطات و رسانه گفت: نقطه شروع هر مداخله والدین باید شنیدن باشد: «از کودک بپرسیم چه شنیده؟ چه احساسی دارد؟ و چطور برداشت کرده؟» همین چند پرسش ساده، دروازه‌ای برای شروع یک گفت‌وگوی مؤثر است.

این متخصص ارتباطات اجتماعی با اشاره به اهمیت انتخاب زبان متناسب با سن کودک گفت: برای کودکان پیش‌دبستانی باید از مفاهیم بسیار ساده استفاده کرد؛ مثلاً گفت که گاهی بزرگ‌ترها نمی‌توانند با حرف مشکلشان را حل کنند. برای کودکان دبستانی، توضیحات کمی پیچیده‌تر می‌شود. می‌توان درباره علت درگیری کشورها حرف زد، اما همچنان با لحن مثبت و تأکید بر تلاش برای صلح. اما نوجوانان، به تحلیل‌های عمیق‌تری نیاز دارند و والدین باید آماده باشند درباره مفاهیم قدرت، سیاست، منابع و حتی رسانه صحبت کنند.

وی با اشاره به مواجهه روزمره خانواده‌ها با رسانه‌ها گفت: تلویزیون روشن، پیام‌های شبکه‌های اجتماعی و گوشی‌هایی که بی‌وقفه ویدئوهای خبری پخش می‌کنند، عملاً آرامش خانه را مختل کرده‌اند. والدین باید بدانند که کودک همیشه گوش می‌دهد، حتی اگر در اتاق کناری بازی کند.

زارعی با انتقاد از رفتارهای ناآگاهانه برخی والدین گفت: گاهی وقتی کودک می‌ترسد یا حرفی عجیب می‌زند، بزرگ‌ترها می‌گویند: نترس! بچه نباش! زیادی خیال‌بافی نکن! این‌ها در ظاهر ساده‌اند، اما حس شرم، ترس یا گناه در کودک ایجاد می‌کنند.

وی افزود: اگر کودکی قربانی خشونت یا تهدید بوده، یا از طریق رسانه دچار اضطراب شده، باید مطمئنش کنیم که او هیچ تقصیری ندارد. باید فضایی امن و بدون قضاوت بسازیم. فقط در چنین فضایی است که کودک حقیقت را بیان می‌کند و به ما اعتماد می‌کند.

عضو رسمی انجمن صنفی مدیران رسانه کشور با اشاره به اهمیت پایان‌بندی مکالمات گفت: بسیاری از والدین پس از گفتن چند جمله جدی درباره جنگ، گفت‌وگو را رها می‌کنند و به کار خود برمی‌گردند. درحالی‌که کودک هنوز با سوال، اضطراب یا تصوراتی ذهنی تنهاست. پایان گفت‌وگو به‌اندازه شروعش مهم است.

متخصص ارتباطات فضای مجازی افزود: پس از هر گفت‌وگو، کودک را در آغوش بگیرید، قصه بخوانید یا یک فعالیت آرام انجام دهید. این‌ها مثل نخ دوخت عاطفی هستند که گفت‌وگو را می‌بندند و ذهن کودک را به نقطه‌ای آرام می‌برند.

وی با اشاره به چالش فقدان آموزش رسانه‌ای در خانواده‌ها گفت: اگر والدین خودشان ندانند کدام خبر درست است، چرا تیترها اغراق‌آمیزند یا چرا برخی اخبار هدف‌دار پخش می‌شوند، نمی‌توانند کودک را راهنمایی کنند. سواد رسانه‌ای امروز مهارت زیستن است، نه یک مهارت تزئینی.

اخبار بحران / زارعی گفت: ما به والدینی نیاز داریم که مثل یک مربی، یک فیلتر، و یک شنونده واقعی کنار کودک باشند. در جهانی که جنگ نه فقط در میدان، بلکه در ذهن و موبایل ما هم هست، کودکان به آرامش آگاهانه نیاز دارند، نه فقط آرامش ظاهری. کودکان در معرض آسیب‌های روانی جدی ناشی از اخبار جنگ و بحران قرار دارند و آنها نباید قربانی خاموش اخبار بحران باشند.