رسانه، زمین تمرین مهارت‌های قرن ۲۱
برای نوجوان ۱۶ ساله‌ای مثل آرش، که از دل یک شهر کوچک در استان فارس، با موبایلی ساده وارد دنیای آموزش زبان از طریق یوتیوب شد، رسانه فقط سرگرمی نیست. او حالا در صفحه خود، محتوای آموزشی ساده برای هم‌سن‌وسال‌هایش تولید می‌کند و بیش از ۳۰۰۰ دنبال‌کننده دارد.
به گفته کارشناسان حوزه تعلیم و تربیت، پلتفرم‌هایی چون یوتیوب، آپارات، پادکست‌ها، دوره‌های آنلاین و کتابخانه‌های دیجیتال، اگر درست هدایت شوند، به محیطی پویا برای آموزش غیررسمی تبدیل می‌شوند؛ جایی که نوجوان یاد می‌گیرد، آزمایش می‌کند، اشتباه می‌کند و دوباره می‌سازد.
نوجوان رسانه‌ساز، نه فقط رسانه‌مصرف‌کن
سازمان یونسکو در گزارش اخیر خود تأکید کرده است که یکی از شاخص‌های «توانمندسازی نوجوان دیجیتال» تبدیل او از مصرف‌کننده‌ی منفعل به تولیدکننده‌ی کنشگر است. این تغییر رویکرد، نه‌تنها اعتماد به نفس و تفکر خلاق نوجوان را افزایش می‌دهد، بلکه هویت اجتماعی او را نیز تقویت می‌کند.
«نوجوانانی که خودشان تولید محتوا می‌کنند، حتی اگر در سطح ساده و تجربی باشد، معمولاً درک عمیق‌تری از سازوکار رسانه، مخاطب، و مسئولیت پیام دارند.» این را دکتر علی شاکری، پژوهشگر حوزه رسانه و نوجوان، می‌گوید.
نقش پنهان رسانه در سلامت روانی نوجوان
اگرچه رسانه‌های مخرب ممکن است با الگوریتم‌های منفی احساس اضطراب یا مقایسه‌گری ایجاد کنند، اما از سوی دیگر، رسانه‌های الهام‌بخش، داستان‌محور و حمایتی می‌توانند در عبور نوجوان از بحران‌های هویتی و عاطفی کمک بزرگی باشند.
برنامه‌هایی چون پادکست‌های خودشناسی، ویدیوهای مهارت‌های ارتباطی، یا کانال‌های گفتگو درباره سلامت روان، بستری مهم برای آموزش نرم مهارت‌های زندگی فراهم کرده‌اند؛ مهارت‌هایی که غالباً در مدرسه آموزش داده نمی‌شوند.
خانواده‌ها؛ میان محافظت و مشارکت
یکی از تحولات امیدبخش، ورود نسل جدیدی از والدین به عرصه گفت‌وگوی رسانه‌ای با فرزندان است. مادرانی که پادکست‌های مشترک با فرزندشان گوش می‌کنند یا پدرانی که با نوجوان‌شان کانال آموزشی مشترک راه‌اندازی کرده‌اند، نمونه‌هایی از این تغییر هستند.
کارشناسان توصیه می‌کنند که خانواده‌ها به‌جای فیلتر، فاصله یا ترس، رویکرد «همراهی آگاهانه» را پیش بگیرند؛ یعنی همزمان با نظارت، در تجربه رسانه‌ای فرزندان نیز مشارکت داشته باشند.
رسانه اگر ابزار باشد، تهدید نیست
نوجوان امروز، با رسانه بزرگ شده، و دنیای فردا را نیز در بستر رسانه خواهد ساخت. این واقعیت را نمی‌توان انکار کرد، اما می‌توان با آموزش، سواد رسانه‌ای، مشارکت فعال و تولید محتوا، آن را به فرصت تبدیل کرد. رسانه همان‌قدر که می‌تواند نوجوان را دچار سردرگمی کند، می‌تواند او را بسازد، بالا بکشد و برای آینده آماده کند — اگر راه درست را بشناسیم و هم‌قدم او باشیم.
