اتوماسیون هوشمند، از بانک‌ها تا رسانه‌ها
گزارش مرکز نوآوری و آینده‌پژوهی وزارت ارتباطات نشان می‌دهد که در فاصله کمتر از سه سال، بیش از ۴۵٪ فرآیندهای تکراری در بانک‌ها، شرکت‌های بیمه و مراکز تماس با مشتری، توسط سامانه‌های مبتنی بر AI جایگزین شده‌اند. در حوزه رسانه نیز، پلتفرم‌هایی با توانایی تولید خودکار محتوا، ترجمه، و حتی گویندگی دیجیتال، در حال کاهش نیاز به نیروی انسانی در مشاغل پایه هستند.
بیشترین ریسک برای کدام مشاغل است؟
تحلیل مشترک انجمن صنفی فناوری اطلاعات و سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای کشور در سال ۱۴۰۳ نشان داد که پنج دسته شغلی با ریسک بسیار بالا مواجه‌اند:
-
ورود اطلاعات و منشی‌گری اداری
-
حسابداری پایه و دفترداری مالی
-
پاسخ‌گویی تلفنی و خدمات مشتری تکراری
-
ترجمه ماشینی و ویراستاری سطح پایین
-
طراحی گرافیک ساده و تولید محتوای متنی غیرتحلیلی
بر اساس همین گزارش، سهم مشاغلی که به صورت کامل یا نیمه‌کامل توسط هوش مصنوعی قابل انجام‌اند، در حال نزدیک شدن به ۳۰٪ از کل فرصت‌های بازار کار رسمی ایران است.
ظهور فرصت‌های نوین؛ از بحران تا ظرفیت
در سوی دیگر، فرصت‌هایی جدید در حال شکل‌گیری‌اند. توسعه‌دهنده مدل‌های زبان فارسی، تحلیل‌گر داده‌های کلان، طراح تجربه تعامل انسان-ماشین، مربی یادگیری ماشینی، و متخصص اخلاق در فناوری‌های هوشمند، از جمله مشاغلی‌اند که نیاز بازار به آن‌ها روز‌به‌روز افزایش می‌یابد.
دکتر شهرام علی‌زاده، کارشناس آینده‌پژوهی بازار کار، در گفتگو با رسانه ما می‌گوید:
«بازار کار در حال عبور از مهارت‌های عملیاتی به‌سمت مهارت‌های تحلیلی، خلاقانه و بین‌رشته‌ای است. سیاست‌گذار اگر این تغییر را نبیند، نه فقط جوانان، بلکه زیرساخت تولید کشور دچار بحران خواهد شد.»
زیرساخت آموزشی؛ حلقه مفقوده در مواجهه با AI
نظام آموزش عالی و فنی حرفه‌ای کشور هنوز با چالش تطابق با نیازهای جدید روبه‌روست. بسیاری از رشته‌های دانشگاهی و سرفصل‌های درسی فعلی، فاقد آموزش مهارت‌های مرتبط با AI، داده‌کاوی، تحلیل آماری، یا سواد دیجیتال حرفه‌ای هستند.
به‌گفته کارشناسان، بدون سرمایه‌گذاری جدی در بازآموزی شاغلان و طراحی رشته‌های نوین میان‌رشته‌ای، شکاف میان مهارت‌های موجود و نیازهای بازار به‌سرعت بحرانی خواهد شد.
پیشنهادهای عملی برای گذار ایمن به عصر هوشمند
-
طراحی برنامه‌های بازآموزی فشرده برای کارمندان بخش‌های اداری، رسانه، مالی و خدماتی
-
اصلاح برنامه‌های درسی دانشگاه‌ها برای گنجاندن دروس AI و علوم داده
-
ایجاد مراکز مهارت‌افزایی عمومی با حمایت دولت و بخش خصوصی
-
گسترش فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان بومی‌سازی شده برای ایجاد شغل‌های مکمل فناوری
-
تدوین مقررات حمایتی برای کارگران و کارمندان تحت‌تأثیر خودکارسازی
آینده بازار کار در گرو واکنش امروز است
تأثیر هوش مصنوعی بر مشاغل، نه یک تهدید صرف، بلکه چالشی دووجهی است؛ فرصتی برای توسعه و بازآفرینی مهارت‌ها، و خطری برای آن‌هایی که در مواجهه با تغییر، مقاومت می‌کنند. بازار کار آینده، نه صرفاً بازار مشاغل جدید، بلکه بازار ذهن‌های آماده برای یادگیری و تغییر خواهد بود.
