پخش زندۀ گدایی کودکان / سه کودک خردسال روبه‌روی دوربین نشسته‌اند، دست دراز کرده‌اند و با التماس می‌گویند: «لطفاً کمک کنید، ما خیلی فقیر هستیم.» در کلبه‌ای گِلی در افغانستان زندگی می‌کنند؛ شرایط‌شان نشان از فقر مطلق دارد. اما پخش زنده‌شان در تیک‌تاک، برای کاربران بریتانیایی و تماشاگرانی از سراسر دنیا در حال اجراست.
این بچه‌ها ساعت‌ها جلوی دوربین گدایی می‌کنند و از مخاطبان می‌خواهند به آن‌ها هدیه‌های مجازی بدهند؛ هدایایی که بعداً می‌توان به پول نقد تبدیلشان کرد. هر بار که هدیه‌ای دریافت می‌کنند، با ادب دست می‌زنند. در یک پخش زندهٔ دیگر، دختربچه‌ای بعد از گرفتن «رز دیجیتال» از زنی آمریکایی—که قیمتش فقط یک پنی است—فریاد می‌زند: «مرسی! ما عاشقتونیم!» اما وقتی همین هدیه تبدیل به پول می‌شود، ارزشش ممکن است حتی کمتر از یک‌سومِ پنی باشد.
تیک‌تاک می‌گوید گدایی کودکان و دیگر اشکال بهره‌کشی از راه گدایی را ممنوع کرده و برای پخش زنده سیاست‌های سخت‌گیرانه دارد.
اما تحقیقات نشریۀ آبزرور[۱] نشان می‌دهد که این پدیده گسترده‌تر از آن چیزی‌ست که تصور می‌شود. الگوریتم تیک‌تاک نه‌تنها این نوع پخش‌ها را تبلیغ می‌کند، بلکه خود تیک‌تاک هم تا ۷۰٪ از هزینه‌ها و کمیسیون‌های این هدیه‌ها را برای خودش برمی‌دارد.
الیویه دو شوتِر[۲]، گزارشگر ویژۀ سازمان ملل در حوزهٔ فقر شدید و حقوق بشر[۳]، این روند را «تکان‌دهنده» خوانده و تیک‌تاک و واسطه‌ها را متهم کرده که «از فلاکت انسان‌ها سود می‌برند.» او می‌گوید: «برداشت کمیسیون از این رنج انسانی، چیزی جز شکارگری دیجیتال نیست. از تیک‌تاک می‌خواهم فوراً وارد عمل شود، سیاست‌های خودش را در مورد گدایی اجرا کند و دربارهٔ کمیسیونی که از فقیرترین مردم می‌گیرد تجدیدنظر کند.»
جفری دمارکو[۴]، کارشناس آسیب‌های دیجیتال در مؤسسۀ نجات کودکان[۵] نیز می‌گوید: «این رفتارها کاملاً مصداق سوءاستفاده‌اند و باید فوراً متوقف شوند تا دیگر هیچ پلتفرمی—چه مستقیم چه غیرمستقیم—از چنین محتواهایی سود نبرد.»
بررسی‌ها در فاصلهٔ ژانویه تا آوریل ۲۰۲۵ نشان می‌دهد که پخش زندهٔ گدایی و رفتارهای مشابه آن در کشورهایی مثل اندونزی، پاکستان، افغانستان، سوریه، مصر و کنیا دیده می‌شود.
در بسیاری از این پخش‌های زنده، خانواده‌هایی را می‌بینیم که داخل خانه مشغول گدایی‌اند. اما در بعضی موارد، نشانه‌هایی از گدایی سازمان‌یافته هم به چشم می‌خورد. در یکی از حساب‌هایی که تقریباً هر روز پخش زنده دارد، هر بار کودکان متفاوتی جلوی دوربین می‌آیند. مثلاً در یکی از پخش‌های زنده در ماه فوریه، هفت پسربچه برای دریافت هدیه گدایی می‌کردند و روز بعد، در همان مکان و کنار همان دو بزرگسال، گروه دیگری از بچه‌ها ظاهر شدند. پس از گزارش آبزرور، تیک‌تاک این حساب را ظرف دو ساعت بست؛ اما گزارش قبلی که از طریق ابزار رسمی گزارش‌دهیِ تیک‌تاک فرستاده شده بود، نتیجه‌ای نداشت.
در حساب دیگری با ۵۳۰۰ دنبال‌کننده، مرد سالمندی را می‌بینیم که روی ویلچر نشسته. به‌نظر می‌رسد شخص ثالثی این حساب را مدیریت می‌کند، اما اطلاعاتی از هویت او در دست نیست. در معرفی حساب فقط نوشته شده: «مردم فقیر» و چند ایموجی گریه کنار آن گذاشته‌اند.
برخی از پخش‌های زنده حتی پا را فراتر از گدایی گذاشته‌اند؛ در آن‌ها رفتارهایی تحقیرآمیز یا خطرناک انجام می‌شود تا در ازای آن هدیه بگیرند—مثل خودزنی، بیدار ماندن طولانی، غلت زدن در گل، یا حتی خوابیدن جلوی دوربین. در یکی از پخش‌های زنده در اندونزی، دو دختربچه در اتاقی سفید، کوچک و بدون پنجره روی زمین کاشی‌شده دراز کشیده بودند. همان حساب، روز جمعه، مردی را در همان اتاق و همان وضعیت نشان می‌داد.
در پخش زنده‌ای دیگر از پاکستان، سه مرد با کلاه تولد بر سر و سطل‌هایی پلاستیکی جلویشان، در تاریکی نشسته بودند. به‌نظر می‌رسید خوابیده‌اند، اما هر وقت هدیه‌ای دریافت می‌کردند، بیدار می‌شدند و می‌رقصیدند.
تیک‌تاک‌لایو[۶] که در اوت ۲۰۲۰ راه‌اندازی شد، بخشی از این اپلیکیشن است که کاربران می‌توانند در آن به‌صورت زنده برای مخاطبانشان اجرا داشته باشند. تیک‌تاک گفته در سال ۲۰۲۴ حدود ۱۰۰ میلیون نفر از این قابلیت استفاده کرده‌اند و به «میلیاردها کاربر» دست یافته‌اند. کاربران می‌توانند از طریق یک فید اختصاصی وارد این پخش‌ها شوند و با ارسال پیام یا هدیه، در لحظه تعامل داشته باشند.
نوویتا آنگرائنی[۷]، کارشناس حوزهٔ عدالت اجتماعی در خیریۀ کِر اینترنشنال[۸] اندونزی می‌گوید بسیاری از مردم از تیک‌تاک‌لایو برای نشان دادن استعدادهایشان یا ایجاد ارتباط استفاده می‌کنند—مثل آواز خواندن، رقصیدن، بازی، نقاشی یا آشپزی. اما هشدار می‌دهد که این فضا بیش‌ازپیش در حال تبدیل شدن به محلی برای سودجویی کسانی‌ست که به‌دنبال «راه میان‌بر برای پول درآوردن» هستند. او می‌گوید: «این یک شکل کاملاً جدید از بهره‌کشی است.»
به گفتهٔ او، این پدیده از فقر و کم‌سوادی دیجیتال ناشی می‌شود و در بسیاری از موارد مشخص نیست که افراد داوطلبانه این کار را می‌کنند یا به آن‌ها فشار وارد شده است. به گفتهٔ او، گاهی خود قربانیان هم این کار را «همکاری برای کسب درآمد» می‌نامند. اما هشدار می‌دهد که احتمال بسیار زیادی وجود دارد که شبکه‌های گدایی سازمان‌یافته پشت این ماجراها باشند—شبکه‌هایی که درآمدها را کنترل می‌کنند و برای چند خانواده تدارک فیلم‌برداری می‌بینند.
مروه فطافطه[۹] از سازمان Access Now، مدافع حقوق دیجیتال، می‌گوید طراحی تیک‌تاک‌لایو به‌گونه‌ای است که گدایی و رفتارهای پرخطر را تشویق می‌کند، چون تعامل بیشتر، درآمد بیشتری به‌همراه دارد. او می‌گوید: «بااین‌حال، تیک‌تاک تلاش کافی برای مقابله با این پیامد ناخواسته انجام نداده است.»
او هشدار می‌دهد که اگر با گدایی در همهٔ موارد برخورد سخت‌گیرانه شود، ممکن است به ضرر افرادی تمام شود که در مناطق جنگی یا بحران‌زده واقعاً به کمک نیاز دارند. همچنین گفت در بعضی کشورها، گدایی آنلاین با واکنش سرکوبگرانهٔ دولت‌ها مواجه شده است.
بااین‌حال، او تأکید می‌کند که برای مقابله با گدایی سازمان‌یافته و سوءاستفاده‌ها باید اقدامات قوی‌تری انجام شود. او از تیک‌تاک خواست که برای بررسی چنین مواردی تیم‌های تحقیقاتی تشکیل دهد. به‌گفتهٔ او: «درحال‌حاضر، سوءاستفاده از طریق گدایی سازمان‌یافته دیگر فقط یک خطر احتمالی نیست—بلکه یک واقعیت است. پلتفرم باید مسئولیت آن را بپذیرد.»
تیک‌تاک آخر هفته اعلام کرد که حساب‌هایی را که آبزرور گزارش داده بود حذف کرده است. سخنگوی تیک‌تاک گفت این پلتفرم پخش زنده‌هایی را که در آن کودکان یا افراد آسیب‌پذیر برای دریافت هدیه گدایی می‌کنند، ممنوع کرده است. او گفت: «هیچ پخش زنده‌ای که در آن کودکان گدایی کنند، در تیک‌تاک مجاز نیست.»
به‌گفتهٔ تیک‌تاک، در مواردی که مدرک کافی از سوءاستفاده یا گدایی بهره‌کشانه وجود داشته باشد، اقدامات سختی مثل قطع پخش زنده یا مسدود کردن دائمی حساب انجام می‌شود. این شرکت همچنین اعلام کرد که با کمک فناوری و تیم‌های ویژه، ماهانه بیش از ۴ میلیون پخش زنده را به‌طور پیشگیرانه متوقف می‌کند تا امنیت پلتفرم حفظ شود. پخش زنده فقط برای کاربران بالای ۱۸ سال با دست‌کم ۱۰۰۰ دنبال‌کننده مجاز است. البته اگر کودک در کنار بزرگسال باشد، حضورش مانعی ندارد.
در مورد کمیسیون و کارمزدها، تیک‌تاک گفته است که این مبلغ متغیر است. اهداکنندگان پول واقعی پرداخت می‌کنند، اما دریافت‌کننده‌ها هدیه‌ها را به‌صورت «الماس[۱۰]» دریافت می‌کنند که ارزشش بسته به محبوبیت و مدت پخش، محاسبه می‌شود. پس از کسر کمیسیون‌ها، معمولاً فقط حدود نصف یا حتی ۳۰ درصد از ارزش اولیه به صاحب پخش می‌رسد. تیک‌تاک این رقم را تکذیب نکرد و گفت حدود ۳۰٪ از درآمد هدایا صرف هزینه‌های اپ‌استورها و خدمات پرداخت می‌شود. در تیک‌تاک بیش از ۱۰۰ هدیهٔ دیجیتال وجود دارد—از «رز» (به قیمت یک پنی) تا «تیک‌تاک‌یونیورس[۱۱]» به ارزش ۴۴۹۹۹ سکه یا حدود ۴۵۰ پوند.
تیک‌تاک پیش‌تر هم بابت درآمدزایی از پخش زندهٔ محتوای بهره‌کشانه مورد انتقاد قرار گرفته بود، از جمله در مواردی از سوءاستفادهٔ جنسی. در سال ۲۰۲۲، بی‌بی‌سی[۱۲] گزارش داد خانواده‌هایی در اردوگاه‌های پناهندگان سوری در حال گدایی در تیک‌تاک هستند. تیک‌تاک گفت که «عمیقاً نگران» این گزارش‌هاست و سیاست‌هایش را سخت‌گیرانه‌تر می‌کند.
در سال ۲۰۲۳، الجزیره[۱۳] گزارش داد که برخی یتیم‌خانه‌ها در اندونزی از خوابیدن کودکان جلوی دوربین پخش زنده گرفته‌اند تا کمک مالی جمع کنند. تیک‌تاک گفت چنین گدایی تحقیرآمیزی را ممنوع کرده، اما این مورد خاص را ناقض مقررات ندانست.
با وجود خطرهای گدایی در تیک‌تاک، برخی مؤسسات خیریه می‌گویند این پلتفرم گاهی می‌تواند کاربردهای مثبتی هم داشته باشد. در بعضی موارد، همین گدایی‌ها باعث شده تا افراد نیازمند در شرایط سخت، کمک دریافت کنند. مثلاً خانواده‌ای در فیلیپین توانست با کمک کاربران هزینهٔ عمل جداسازی دوقلوهای به‌هم‌چسبیده‌شان را فراهم کند. یا مردی در اندونزی که با رقص «نوک زدن مرغی[۱۴]» در تیک‌تاک معروف شد، حالا اهالی روستایش را هم وارد این کار کرده و درآمدش باعث شده در زمان کمبود، بتوانند مواد غذایی بخرند.
اما در بسیاری از موارد مشخص نیست که این درآمدها به دست چه کسی می‌رسد. کاترین ترنر[۱۵]، مسئول کنشگری در مؤسسهٔ جهانی مبارزه با برده‌داری[۱۶] می‌گوید برخی از کودکان و بزرگسالان واقعاً برای زنده ماندن گدایی می‌کنند، اما بعضی دیگر تحت فشار جسمی یا روانی اشخاص ثالثی هستند که درآمدها را کنترل می‌کنند.
تیک‌تاک از کسانی که می‌خواهند از پخش زنده درآمد داشته باشند، کارت شناسایی معتبر دولتی می‌خواهد. اما بینندگان نمی‌توانند بفهمند درآمدها واقعاً به دست چه کسی می‌رسد. بسیاری از حساب‌ها ناشناس‌اند. گروه‌های حقوق بشری هم گرچه با الزام استفاده از نام واقعی مخالف‌اند، اما خواهان روش‌های دقیق‌تر برای احراز سن و نظارت بهتر بر محتوا شده‌اند.
مایا لهاو[۱۷]، پژوهشگر مرکز جرم‌شناسیِ دانشگاه آکسفورد[۱۸] که پیش‌تر به شرکت‌های فناوری دربارهٔ شناسایی گدایی سایبری مشاوره داده، می‌گوید نظارت بر پخش‌های زنده کار بسیار سنگینی است و چالش‌های اخلاقی خاص خودش را دارد. او می‌گوید: «مثلاً اینفلوئنسرهایی که از بچه‌های خودشان درآمد دارند هم کم نیستند.»
اما تأکید کرد که در بعضی موارد، واقعاً با نقض حقوق بشر طرفیم—به‌ویژه وقتی شخص ثالثی درگیر است، یا کودک یا بیمار ناتوانی در ویدیو حضور دارد که نمی‌تواند رضایت آگاهانه بدهد. او می‌گوید: «سؤال اصلی این است: از کجا بفهمیم یک محتوا از خط قرمز گذشته و به بهره‌کشی تبدیل شده؟ این همان مرزی است که پلتفرم باید با احتیاط در آن قدم بگذارد.»
منبع خبر:
مصور
/ «انتفاع از فلاکت»: تیک‌تاک چگونه از پخش زندۀ گدایی کودکان سود می‌برد؟
تمامی حقوق گردآوری و تالیف خبر متعلق به ناشر اصلی آن که در لینک فوق به آن اشاره شده است می باشد. در صورت نیاز به ارسال جوابیه یا توضیح تکمیلی برای مطلب منتشر شده صرفا از طریق مرجع اصلی خبر اقدام نمایید.
