تیرماه ۱۳۱۴، مشهد مقدس شاهد یکی از خونبارترین و تلخ‌ترین روزهای تاریخ خود بود. در صحن مسجد گوهرشاد، همجوار بارگاه منور حضرت علی‌بن‌موسی‌الرضا(ع)، مردمانی متدین که در اعتراض به سیاست‌های دین‌زدایانه‌ی رضاخان گرد آمده بودند، با گلوله‌های ارتش پهلوی به خاک افتادند. مسجدی که باید مأمن آرامش، دعا و صدای اذان می‌بود، در آن روز به صحنه‌ی خون و شهادت بدل شد. آن سرکوب، تنها یک عملیات نظامی نبود؛ نقطه‌ای تعیین‌کننده بود در پروژه‌ی «هویت‌زدایی» از ملت ایران، که با اجباری‌کردن کشف حجاب، ممنوعیت عزاداری، و خاموش‌کردن شعائر دینی در پی حذف تدریجی نقش دین در عرصه‌ی عمومی جامعه ایرانی بود.
اما در دل همان فاجعه، حقیقتی خاموش نشد. بارگاه حضرت رضا(ع) که قرن‌ها مأمن دل‌های خسته، اشک‌های پنهان و زبان‌های بسته بوده است، حافظ حافظه‌ی آن روز ماند. مشهد، به‌رغم آن‌همه سانسور تاریخی، گوهرشاد را از یاد نبرد؛ چراکه خود حرم، روایتی زنده از آن خون‌ها و ایستادگی‌هاست. سال‌ها بعد، در شب عاشورای ۱۴۰۴، در همان شهر و همان فضا، تاریخ گوهرشاد نه با مقاله یا سال‌نگار، بلکه با یک تصویر، در دل مردم احیا شد.
در آن شب، رهبر انقلاب، بی‌هیاهو و تشریفات، در میان عزاداران، وارد حسینیه‌ی امام خمینی(ره) شد. نه اطلاعیه‌ای منتشر شد، نه دوربین‌های رسمی حضور داشتند، اما ویدیویی ساده که با تلفن همراه یکی از حاضران ضبط شده بود، به‌سرعت در فضای مجازی منتشر شد. تصویری خام، اما سرشار از معنا. همان ویدیو، تنها ساعاتی بعد، با هشتگ‌هایی مانند #شجاع_شب_عاشورا و #AshuraHero در صدر ترندهای منطقه‌ای و بین‌المللی قرار گرفت. در روزگاری که قدرت رسانه با طراحی و تدوین سنجیده می‌شود، این تصویر، بدون هیچ کارگردانی یا قاب‌بندی، با صداقت و خلوص، به یکی از مؤثرترین روایت‌های محرم امسال بدل شد.
این تصویر، تنها یک لحظه‌ی عاطفی نبود. به تعبیر بسیاری از تحلیل‌گران، «بیانیه‌ای سیاسی–معنوی» در برابر الگوریتم‌های مهندسی‌شده‌ی قدرت بود. در یادداشتی از نشریه Middle East Monitor آمده بود: «در جهانی که رهبران سیاسی تنها از درون سنگرهای بتنی و پناهگاه‌های محافظتی ظاهر می‌شوند، رهبر ایران بی‌محافظ و بی‌سلاح، در دل تاریکی شب، میان مردم عزاداری می‌کند. این نه فقط یک پیام مذهبی، بلکه یک بیانیه سیاسی بود.»
در این میان، نقش رسانه‌های رضوی بیش از هر زمان دیگر برجسته شد. پلتفرم‌های رسانه‌ای آستان قدس رضوی، که با زائران، هیأت‌ها و شبکه‌های مردمی پیوندی عمیق دارند، این تصویر را از بستر داخلی به جریان جهانی تبدیل کردند. برخلاف برخی ساختارهای رسانه‌ای رسمی که گاه با تأخیر یا محافظه‌کاری عمل می‌کنند، رسانه‌ی رضوی، از دل مردم روایت را گرفت و با بهره‌گیری از زبان‌های عربی، اردو، ترکی، انگلیسی و اسپانیایی، آن را به یک پیام جهانی ایمان بدل ساخت. این روایت نه از بالا، بلکه از درون دل‌ها شکل گرفت؛ روایتی از ایمان زنده، از رهبری بی‌ادعا، و از پیوند عمیق میان عزاداری حسینی و عقلانیت شیعی.
در ادامه‌ی مسیر انتشار، این ویدیو ابتدا در کانال‌های هیأتی و زائرمحور منتشر شد، سپس توسط رسانه‌های رضوی بازتولید و تفسیر گردید، و سرانجام در رسانه‌های بین‌المللی بازتاب یافت. کاربران فضای مجازی در کشورهای مختلف، این تصویر را نماد ایستادگی در دوران سانسور، سیاست‌زدایی از آیین‌های دینی، و حذف تدریجی نشانه‌های هویتی دانستند. هشتگ‌هایی مانند #ImamHussainLeader به زبان‌های مختلف، این پیام را در فضای دیجیتال جهانی گسترش داد.
در یکی از تحلیل‌های بین‌المللی، دکتر عارف صالح، استاد دانشگاه و تحلیلگر رسانه از لبنان، در توصیف این تصویر گفت: «حضور خاموش اما پرشور رهبر ایران در شب عاشورا، تصویر امروزین سقای نینواست؛ نه برای آب، که برای حفظ کرامت حقیقت.» بازنشر هوشمندانه‌ی این جمله توسط رسانه‌های رضوی، خود گویای رسالت فرهنگی این نهاد در عرصه‌ی نبرد معنایی جهان معاصر بود.
آستان قدس رضوی، در این میان، نه‌تنها نقش تقویت روایت را ایفا کرد، بلکه نشان داد که حرم، پناهگاه جسم نیست، قرارگاه جان است. حرم، نه فقط صحن اشک، که بستر اندیشه است. رسانه‌ی رضوی، میراث‌دار همان روایتگری تاریخی است که گوهرشاد را زنده نگه داشت، و امروز نیز در عصری که جنگ‌ها ترکیبی شده‌اند و افکار عمومی مهندسی می‌شوند، با صدای آرام ایمان، پرده از حقیقت برمی‌دارد.
در جهانی که «قدس» در اسارت رسانه‌های صهیونیستی است، مشهدالرضا مرکز بازتولید معنویت و مقاومت شده است. حرم امام رضا(ع)، تنها نقطه‌ی زیارت نیست؛ قلب تپنده‌ی عقلانیت شیعی، و پایتخت روایت معنوی در جهان اسلام است. آن‌گاه که حقیقت در زیر لایه‌های تحریف و سانسور گم می‌شود، یک تصویر رضوی، می‌تواند نه‌تنها یک روایت، که یک امت را بیدار کند.
اگر مسجد گوهرشاد، نماد خاموش‌کردن صدای دین با گلوله بود، رسانه‌ی رضوی امروز، نماد بیدارکردن حقیقت با نور است. از همان دل گوهرشاد، تا تصویر شب عاشورا، یک خط سیر استمرار دارد: حقیقت اگر از حرم برخیزد، خاموش‌شدنی نیست. ایمان اگر در کنار ضریح رضا(ع) روایت شود، جهانی خواهد شد.
و امروز، ما شاهد بودیم که در شب عاشورا، از دل حرم، از قلب مشهد، از سایه‌ی ضریح امام رضا(ع)، تصویری برخاست که نه برنامه‌ریزی‌شده بود و نه ساختگی. اما به‌درستی، جهان را متأثر ساخت. زیرا در عصر جنگ روایت‌ها، هیچ سلاحی قوی‌تر از تصویر وفاداری نیست، اگر آن تصویر، از دل ایمان برخاسته باشد؛ و از جوار حرم رضوی منتشر شود.
.
امیر علی برابریان – پژوهشگر دکتری مدیریت رسانه
