اینترنت تنها فضایی برای ارتباطات اجتماعی یا دسترسی به اطلاعات آزاد نیست، این تکنولوژی مهم اکنون به ساحت‌های مختلف زندگی اجتماعی رسوخ کرده و می‌توان پیامدهای منفی آن را به اندازه تاثیر مثبتش مورد بحث و بررسی قرار داد. مسئله کلاهبرداری‌های مجازی، جرایم سایبری و حتی اخبار جعلی اکنون موضاعات پژوهشی نیستند، بلکه تبدیل به بحران‌های اجتماعی فراگیر شده‌اند.
مسئله کوروش کمپانی به عنوان بحث داغ این روزها، می‌تواند فصل جدیدی در بررسی رویکرد علوم اجتماعی به جرایم سایبری باز کند. کوروش کمپانی توانست با کمک شبکه‌های اجتماعی و حمایت سلبریتی‌ها در فضای مجازی کاربران زیادی را جذب کند، هرچند جزئیات و سرنوشت این پرونده مشخص نیست.
مجید صرفی، پژوهشگر حوزه علوم اجتماعی که به طور تخصصی بر مسئله جرایم سایبری و اخبار جعلی نیز پرداخته است، از این مسئله برای نگاهی دوباره به فضای مجازی استفاده می‌کند.
صرفی در پاسخ به این سوال که چرا افراد به سادگی به کلاهبرداری‌های مجازی تن می‌دهند، گفت: دلایل گوناگونی می‌تواند یک بزرگسال را به مشارکت در یک طرح مالی در فضای اینترنت تشویق کند. هزینه‌های بالای استفاده از محصولات دیجیتال مثل تلفن همراه یا اینترنت، وسوسه‌ای برای جبران این هزینه در افراد ایجاد می‌کند. همچنین؛ نقص در تعریف جرایم و ایجاد قوانین مرتبط با اخبار جعلی و جرائم سایبری می‌تواند به توجیه افراد برای مشارکت در این فعالیت‌ها منجر شود. درک این دیدگاهها به ما کمک می‌کند تا بهتر پیچیدگی‌های این رفتارها در شبکه‌های اجتماعی را درک کنیم.
وی در پاسخ به این سوال که چرا در پاسخ خود به طور خاص به بزرگسالان اشاره کردید در حالی که بخشی از مخاطبان این سواستفاده‌ها نوجوانان هستند، گفت: ما در پژوهش‌های خود تصمیم گرفتیم تمرکز خود را بر دیدگاه‌های بزرگسالان قرار دهیم، زیرا این گروه از افراد تجربه‌ها و دیدگاه‌های متنوعی دارند و می‌توانند به ما کمک کنند تا بهتر درک کنیم که چرا برخی از افراد در این فعالیت‌ها شرکت می‌کنند. همچنین، این تمرکز به ما این امکان را می‌دهد که تأثیرات جرائم سایبری را در جامعه به طور جامع‌تر بررسی کنیم و بتوانیم راه‌حل‌های بهتری برای برای مقابله با این چالش‌ها پیشنهاد دهیم.
این پژوهشگر در مورد نقش شبکه‌های اجتماعی در گسترش اخبار جعلی، اظهار داشت: شبکه‌های اجتماعی نقش مهمی در گسترش اخبار جعلی دارند. یک مطالعه انجام‌شده توسط محققان دانشگاه کالیفرنیا جنوبی نشان داد که ساختار پاداش‌دهی شبکه‌های اجتماعی برای کاربران، نقش بزرگی در گسترش اخبار جعلی دارد¹. این مطالعه نشان داد که کاربرانی که به طور مکرر اخبار را به اشتراک می‌گذارند، حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد از اخبار جعلی را منتشر می‌کنند. این عادت‌ها بیشتر از عوامل دیگری مانند باورهای سیاسی یا کمبود تفکر انتقادی، تأثیرگذار در انتشار اخبار جعلی هستند.
صرفی ادامه داد: به عبارت دیگر، ساختار پاداش‌دهی شبکه‌های اجتماعی، کاربران را به ایجاد عادت‌های اشتراک‌گذاری اطلاعات تحریک می‌کند. این عادت‌ها می‌توانند به طور خودکار فعال شوند و کاربران بدون در نظر گرفتن پاسخ‌های انتقادی، اطلاعات را به اشتراک بگذارند. در این حالت انتشار اخبار جعلی برآمده از ساختار خود شبکه‌های اجتماعی هستند و نه نقص کاربران آن. به طور کلی، مطالعات در این حوزه نشان می‌دهد که برای مقابله با اخبار جعلی، نه تنها نیاز به توانایی تفکر انتقادی داریم، بلکه نیاز به تغییر در ساختار پاداش‌دهی شبکه‌های اجتماعی نیز داریم.
صرفی معقتد است راه حل این چالش‌ها در یک جنبه خلاصه نمی‌شوند. او راه‌حل مقابله اخبار جعلی و فیک و کلاهبرداری‌های اینترنتی را فقط در برخورد قانونی با این مسائل نمی‌داند، وی درباره راه‌حل‌های پیشنهادی خود بیان کرد: نخستآموزش‌های آگاهی‌بخش، شامل برنامه‌های آموزشی برای افزایش آگاهی افراد از مخاطرات جرائم سایبری و تأثیرات آن‌ها بر جامعه می‌تواند مفید باشد، از سوی دیگر آموزش‌ها باید به تشویق به استفاده از محصولات دیجیتال قانونی و اخلاقی پرداخته و توجیه‌های نادرست را رد کنند.
وی ادامه داد: در بخش دوم تغییر در قوانین ومقررات، از جمله تعیین تعریف دقیق‌تری از اخبار جعلی و جرایم سایبری در قوانین می‌تواند به کاهش توجیه‌های نادرست کمک کند و در مراتب بعدی تدابیر قانونی برای مقابله با انتشار اخبار جعلی و ترویج فعالیت‌های غیرقانونی در فضای دیجیتال می‌تواند اثربخش باشد.
صرفی سومین راه حل را توسعه‌ی فرهنگ دیجیتالی مسئولانه دانست و گفت: ترویج فرهنگ دیجیتالی مسئولانه و اخلاقی در جامعه می‌تواند به کاهش مشارکت در جرائم سایبری کمک کند و توجه به مسائل اقتصادی و اجتماعی در تصمیم‌گیری‌های اخلاقی مرتبط با دیجیتالی‌بودن ضروری است.
