اخیراً به مناسبت دوازدهمین هفته جهانی سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی (۲ تا ۹ آبان)، ششمین سمینار بین‌المللی سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی کرسی یونسکو، با عنوان «دوفضایی‌شدن جهان» در روز چهارشنبه ۳ آبان ۱۴۰۲ در دانشکده مطالعات جهانِ دانشگاه تهران برگزار شد. این سمینار بین‌المللی با عنوان «دستور کار جمعی جهانی» با مشارکت همراه اول و دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، و ۹ سخنران از هند، اتریش، ترکیه، پرتغال، روسیه، فیلیپین، مالزی و بریتانیا، و پژوهشگران داخلی از دانشگاه‌ها و مراکز مختلف و با برگزاری چهار کارگاه تخصصی، و جمع‌بندی مباحث مطرح‌شده در اختتامیه، با برنامه‌ریزی برای برگزاری سمینار هفتم در سال آینده به کار خود خاتمه داد. در این سمینار بین‌المللی بیش از ۳۰۰ نفر از پژوهشگران و اساتید دانشگاه به‌طور حضوری و بیش از ۲۰۰ نفر به‌طور مجازی شرکت داشتند. همچنین بنا به اعلام همراه اول، بیش از ۱۱ هزار نفر در روبیکا در این سمینار بین‌المللی شرکت کردند.
یکی از سخنرانان این سمینار مریم سبزعلی بود. سبزعلی دارای مدرک لیسانس روزنامه نگاری از کالج رسانه، مدرک کاردانی حقوق و کارشناسی ارشد در رشتۀ ارتباطات است. ایشان در حال حاضر دانشجوی مقطع دکتری ارتباطات دانشگاه آزاد اسلامی است و به عنوان پژوهشگر در دانشگاه تهران فعالیت می‌کند.
سبزعلی، پژوهشگر ارتباطات در دانشگاه تهران، مقاله‌ای درباره اینفودمیک‌ها منتشر کرده است. ایشان در سمینار سواد رسانه‌ای با ارائۀ مقالۀ خود، توضیحاتی دربارۀ ویژگی این پدیدۀ نوظهور ارائه کردند.
سبزعلی می‌گوید در دوران رواج اینفودمیک‌ها، که تهدیدی جدی برای جامعه به شمار می‌آیند و موجب رواج اطلاعات غلط، دیزینفورمیشن، و اخبار جعلی می‌شوند، سواد رسانه‌ای به عنوان یک عاملِ پیشگیرانۀ قدرتمند علیه این مشکلات مطرح می‌شود. در عصر دیجیتال، اطلاعات بسیار فراوانی، به صورت مداوم و بی‌وقفه از طریق کانال‌های مختلف رسانه‌ای اجتماعی، مخابره می‌شود و کاربران را در برابر سیل عطیم این اطلاعات عموماً نادرست و گمراه‌کننده قرار می‌دهد. اینفودمیک، مانند بیماری همه‌گیری است که به سرعت و به صورت گسترده در جامعه پخش می‌شود. در چنین شرایطی است که سواد رسانه‌ای نقش حیاتی در آماده‌سازی افراد برای تشخیص حقیقت از دروغ پیدا می‌کند و حرکت مؤثر افراد را در این محیط پیچیده ممکن می‌سازد. سواد رسانه‌ای افراد را تشویق می‌کند تا قبل از پذیرش اطلاعات به عنوان یک حقیقت، اعتبار منابع را بررسی کنند و آن را با اخبار و اطلاعات دیگر و یا دانش قبلی خود به چالش بکشند.
ایشان در ادامۀ بحث خود به این موضوع اشاره می‌کند که در زمانۀ اینفودمیک‌ها، که منابع مشکوک، اغلب نقاب خبرگزاری‌های معتبر را می‌پوشاند، توانایی بررسی اطلاعات و تشخیص منابع معتبر از غیر معتبر بسیار حیاتی و ضروری است. در این شرایط است که سواد رسانه‌ای به ما در توسعۀ مهارت‌های تفکر انتقادی کمک شایانی می‌کند. این مهارت‌ها ما را قادر می‌سازد تا با پرسش از اطلاعاتی که با آن‌ها مواجه می‌شویم، این اطلاعات را تجزیه و تحلیل و ارزیابی کنیم. زمانی که یک اینفودمیک شیوع می‌یابد، این به معنای بررسی دقیق ادعاها، آمار، و داستان‌هایی است که در مقالات خبری، پست‌های رسانه‌های اجتماعی و ویدیوهای آنلاین ارائه شده‌اند. ایشان بر این باورند که وقتی دانش سواد رسانه‌ای به‌درستی به کار گرفته شود، کاربران فضای مجازی به مسائلی فراتر از سرفصل‌ها خبری فکر می‌کنند و افق دید بازتری نسبت به حجم عطیم اخبار و اطلاعات به دست می‌آورند.
از طریق دانش سواد رسانه‌ای است، که کاربران فضای مجازی به این توانایی می‌رسند که در برابر اطلاعاتی که به‌آسانی از اینترنت به دست می‌آیند حساس شوند و بتوانند منابع درست را از نادرست تشخیص دهند. این دانش رسانه‌ای کاربران را قادر می‌سازند تا دقت اطلاعات را به سرعت و به طرز مؤثرتری بررسی کنند. ابزارهایی که سواد رسانه‌ای در اختیار کاربران قرار می‌دهد سبب می‌شود که آن‌ها در شناسایی نقل قول‌های گمراه‌کننده، صداها و تصاویر یا ویدئوهای جعلی و تغییریافته (دیپ‌فیک)، مهارت لازم را به دست بیاورند. این نقل‌قول‌های گمراه‌کننده، تصاویر جعلی و … اغلب وسایلی انتخابی برای ارسال اطلاعات غلط و دیزینفورمیشن هستند و یا در اختیار شرکت‌های تبلیغاتی قرار دارند، که با استفاده از آن‌ها می‌توانند ذهنیت کاربران و در کل جوامع انسانی را کنترل و کانالیزه کنند. ایشان باور دارند که سواد رسانه‌ای افراد را آموزش می‌دهد تا تعصبهای نهفته در گزارش‌های رسانه‌ای را تشخیص دهند و بفهمند. سبزعلی ادامه می‌دهد که اینفودمیک‌ها اغلب بر افزایش داستان‌های مغرضانه یا داستان‌های دستوری اتکا دارند. سواد رسانه‌ای افراد را مجهز می‌کند تا توانایی تشخیص اطلاعاتی که به شکل مایل یا یک‌طرفه ارائه شده است را داشته باشند و به سخن دیگر بتوانند سفیدی بین سطرهای اخبار و اطلاعات را بخوانند. ایشان تأکید دارند که سواد رسانه‌ای منجر به این توانایی می‌شود که کاربران بتوانند ناگفته‌های منابع خبری را از لابه‌لای اخبار و اطلاعاتی که به شکلی سرسام‌آور در اختیار آن‌ها قرار می‌دهد، کشف و استخراج کنند.
سبزعلی معتقد است اکنون که فضای دیجیتال به عنوان یک منبع اصلی اطلاعات است، سواد رسانه‌ای، مهارت‌های دیجیتالی را نیز آموزش می‌دهد. این شامل درک الگوریتم‌ها، شناخت اکو چمبرها و درک نقش رسانه‌های اجتماعی در انتشار اطلاعات به مخاطبان مورد نظر می‌شود. سواد رسانه‌ای بر اشتراک اطلاعات به طرز مسئولانه و بر اساس اصول اخلاقی تأکید دارد.
ایشان در پایان به این نکته اشاره کرد که در نهایت، سواد رسانه‌ای یک ابزار برای مبارزه با اینفودمیک‌ها و توانمندسازی افراد جهت تعامل با دنیای دیجیتال است. این سواد، به فرهنگ و جامعه کمک می‌کند تا بتوانند در مقابله با اینفودمیک‌ها، مقاومت کند، و نقش حیاتی در حفظ جوامع آگاه و متعادل دارد.
